Bu konu benim 2. Sınıfta ve hatta 3. Sınıfta da çok karıştırdığım bir konuydu. Birisinin isteği üzerine bu ayrıma baktım ve ben sonunda anladım. Umarım size de anlatmayı başarabilirim.
Benim karıştırdığım ilk şey kelimelerdi. Kimi hoca sadece olumlu-olumsuz derken kimisi menfi-müspet diyor. Ben de hangisi hangisinin karşılığı olduğunu karıştırıyorum. Bunun için iki tane hatırlama yolum var.
1. Medeni Usul’de menfi tespit davası gördük. Bu davada olmayan bir hukuki işlemin hakim tarafından karara bağlanması isteniyor. Örneğin A, gelip size sürekli bana borcun var diyor. Halbuki sizin ona borcunuz yok. Bu durumda menfi tespit davası açarsanız A’ya borcunuzun olmadığının tespitini hakimden istersiniz. Borcun olmaması olumsuz bir şey olduğu için menfi zarar olumsuz zarardır diyerek bir çıkarım yapabiliyorum.
2. “Müspet” kelimesini ağzınızı oynatarak söylediğinizde yüzünüzde bir gülümseme şekli oluyor. Yani bu olumlu zarardır diyorum. Böyle garip yöntemlerim var :)
Karıştırdığım ikinci şey ise en önemlisi olan içeriği. Yani hangi zararda neler istenebiliyor. Bunun için önce tanım yapalım.
Olumlu zarar: Borçlunun borcunu ifa etmemesi sebebiyle, alacaklının uğradığı zarar.
Matematiksel olarak:
(Borcun ifa edilmemiş halinde malvarlığındaki durum) – (Borcun ifası halinde malvarlığındaki durum) = Olumlu Zarar
Olumsuz Zarar: Bir sözleşmenin hükümsüz olması veya kurulamaması durumunda uğranılan zarardır.
Matematiksel olarak:
(Sözleşmenin hüküm ifade etmemesi durumundaki malvarlığı) – (Sözleşmenin hiç kurulmamış olması durumundaki malvarlığı) = Olumsuz Zarar
Örnek verelim. A, B’den 12 Eylül tarihinde 50.000 TL’lik mal satın almış. Ancak A, 12 Ekim tarihinde malı teslim alınacağını ve o zaman bedelini ödeyeceğini söylemiş. 18 Eylül'de C, A’ya aynı vasıftaki malı 70.000 TL’ye teklif etmiş. Ancak A, B ile sözleşme yaptığı için bu teklifi reddetmiş. Daha sonra sözleşme hükümsüz olsa ve bu yüzden A, Ü’den aynı vasıftaki malı 100.000 TL’ye almak durumunda kalırsa A’nın uğramış olduğu olumlu zarar ve olumsuz zarar ne olur?
Öncelikle bu çok tipik bir sınav sorusudur ve bu model tercih edilir. Yani her zaman birileri daha iyi teklif yapar. Teklifi alan kişi bunu reddeder. Sonra sözleşme hükümsüz olur. Başta teklifi reddeden kişi daha yüksek fiyattan satın alır. İsim ve rakamlar değişse de ana şablon bu şekildedir.
Böyle bir sınav sorusu gelince önce olumlu zarar ve olumsuz zararın kısa bir tanımını yapacaksınız. Sonra da miktarı belirleyeceksiniz. Şimdi gelelim cevaplara.
İlk önce olumsuz zararı yapacak olursak formülümüz: (sözleşmenin hüküm ifade etmemesi – sözleşme hiç kurulmuş olmasaydı)
[Bu formüle baktığınız zaman ikisi de olumsuz anlam içerdiği için bu formül olumsuz zarardır diyorum ben. Kafamda öyle tutuyorum.]
Sözleşme hüküm ifade etmediği için A’nın malvarlığında ne oldu? A, Ü’den malı 100.000 TL’ye almak zorunda kaldı.
Peki A ile B arasındaki sözleşme olmasaydı A’nın malvarlığı ne durumda olacaktı? Bu durumda C’nin teklifini kabul edecekti. Yani 70.000 TL’ye malı alacaktı.
O zaman 100.000 – 70.000 = 30.000 TL’lik olumsuz zararı vardır.
Olumlu zararın formülü: (Borcun ifa edilmemesi – ifa edilmesi)
Sözleşme geçerli olmasına rağmen B borcunu ifa etmediği için A, 100.000 TL’ye malı almak zorunda kaldı.
B eğer borcunu ifa etseydi o takdirde A, 50.000 TL öderdi.
O zaman 100.000 – 50.000 = 50.000’lik olumlu zararı vardır.
Olaya baktığımız zaman olumlu zarar, olumsuz zarardan fazla. Peki ya tam tersi olsaydı ne olurdu?
Bu takdirde kuralımız şudur: Olumsuz zararın ancak olumlu zararı aşmayan kısmı için tazminat istenebilir. Yani olumsuz zarar 30.000 TL, olumlu zarar 50.000 TL olsaydı A, sadece 30.000 TL’yi talep edebilirdi.
Benim karıştırdığım ilk şey kelimelerdi. Kimi hoca sadece olumlu-olumsuz derken kimisi menfi-müspet diyor. Ben de hangisi hangisinin karşılığı olduğunu karıştırıyorum. Bunun için iki tane hatırlama yolum var.
1. Medeni Usul’de menfi tespit davası gördük. Bu davada olmayan bir hukuki işlemin hakim tarafından karara bağlanması isteniyor. Örneğin A, gelip size sürekli bana borcun var diyor. Halbuki sizin ona borcunuz yok. Bu durumda menfi tespit davası açarsanız A’ya borcunuzun olmadığının tespitini hakimden istersiniz. Borcun olmaması olumsuz bir şey olduğu için menfi zarar olumsuz zarardır diyerek bir çıkarım yapabiliyorum.
2. “Müspet” kelimesini ağzınızı oynatarak söylediğinizde yüzünüzde bir gülümseme şekli oluyor. Yani bu olumlu zarardır diyorum. Böyle garip yöntemlerim var :)
Karıştırdığım ikinci şey ise en önemlisi olan içeriği. Yani hangi zararda neler istenebiliyor. Bunun için önce tanım yapalım.
Olumlu zarar: Borçlunun borcunu ifa etmemesi sebebiyle, alacaklının uğradığı zarar.
Matematiksel olarak:
(Borcun ifa edilmemiş halinde malvarlığındaki durum) – (Borcun ifası halinde malvarlığındaki durum) = Olumlu Zarar
Olumsuz Zarar: Bir sözleşmenin hükümsüz olması veya kurulamaması durumunda uğranılan zarardır.
Matematiksel olarak:
(Sözleşmenin hüküm ifade etmemesi durumundaki malvarlığı) – (Sözleşmenin hiç kurulmamış olması durumundaki malvarlığı) = Olumsuz Zarar
Örnek verelim. A, B’den 12 Eylül tarihinde 50.000 TL’lik mal satın almış. Ancak A, 12 Ekim tarihinde malı teslim alınacağını ve o zaman bedelini ödeyeceğini söylemiş. 18 Eylül'de C, A’ya aynı vasıftaki malı 70.000 TL’ye teklif etmiş. Ancak A, B ile sözleşme yaptığı için bu teklifi reddetmiş. Daha sonra sözleşme hükümsüz olsa ve bu yüzden A, Ü’den aynı vasıftaki malı 100.000 TL’ye almak durumunda kalırsa A’nın uğramış olduğu olumlu zarar ve olumsuz zarar ne olur?
Öncelikle bu çok tipik bir sınav sorusudur ve bu model tercih edilir. Yani her zaman birileri daha iyi teklif yapar. Teklifi alan kişi bunu reddeder. Sonra sözleşme hükümsüz olur. Başta teklifi reddeden kişi daha yüksek fiyattan satın alır. İsim ve rakamlar değişse de ana şablon bu şekildedir.
Böyle bir sınav sorusu gelince önce olumlu zarar ve olumsuz zararın kısa bir tanımını yapacaksınız. Sonra da miktarı belirleyeceksiniz. Şimdi gelelim cevaplara.
İlk önce olumsuz zararı yapacak olursak formülümüz: (sözleşmenin hüküm ifade etmemesi – sözleşme hiç kurulmuş olmasaydı)
[Bu formüle baktığınız zaman ikisi de olumsuz anlam içerdiği için bu formül olumsuz zarardır diyorum ben. Kafamda öyle tutuyorum.]
Sözleşme hüküm ifade etmediği için A’nın malvarlığında ne oldu? A, Ü’den malı 100.000 TL’ye almak zorunda kaldı.
Peki A ile B arasındaki sözleşme olmasaydı A’nın malvarlığı ne durumda olacaktı? Bu durumda C’nin teklifini kabul edecekti. Yani 70.000 TL’ye malı alacaktı.
O zaman 100.000 – 70.000 = 30.000 TL’lik olumsuz zararı vardır.
Olumlu zararın formülü: (Borcun ifa edilmemesi – ifa edilmesi)
Sözleşme geçerli olmasına rağmen B borcunu ifa etmediği için A, 100.000 TL’ye malı almak zorunda kaldı.
B eğer borcunu ifa etseydi o takdirde A, 50.000 TL öderdi.
O zaman 100.000 – 50.000 = 50.000’lik olumlu zararı vardır.
Olaya baktığımız zaman olumlu zarar, olumsuz zarardan fazla. Peki ya tam tersi olsaydı ne olurdu?
Bu takdirde kuralımız şudur: Olumsuz zararın ancak olumlu zararı aşmayan kısmı için tazminat istenebilir. Yani olumsuz zarar 30.000 TL, olumlu zarar 50.000 TL olsaydı A, sadece 30.000 TL’yi talep edebilirdi.
Kaynakça:
Oğuzman-Öz Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-I 13. Bası s.383-387
Son örnekte sayılar yer mi değiştirmesi gerekiyordu?
YanıtlaSilÖrnekte sanki bir hata var. A, B'den 50.000 TL'lik mal satın alıyor. Sonra C aynı mala yönelik 70.000 TL teklif ediyor. A burada bedel borçlusu olarak anladığımıza göre mala biçilen en düşük değer onun yararına olucak ve bu durumda zaten B düşük bedel önerdiğinden daha avantajlı olacaktır. Yani reddetmesi onun lehine bir durum. Anlayamadığım nokta budur. Hem yorumumu hem de kendi örneğinizi incelerseniz sevinirim.
YanıtlaSil